Edward de Bono: Beter denken

Uit onderzoek blijkt (David Perkins, Harvard University) dat 90% van onze denkfouten door fouten in onze waarneming ontstaan en niet door fouten in logica. Edward de Bono heeft in "Beter denken" daarom methoden behandeld die betrekking hebben op waarneming gebaseerd denken. Als we de wereld bewust en duidelijk gaan zien, zal ons denken verbeteren en zullen onze daden correcter zijn, aldus de Bono. In dit artikel heb ik een samenvatting gemaakt van "Beter denken" en leg ook enkele denk-technieken uit. Tijdens het lezen van dit boek kwam ik erachter dat op Youtube lessen van de Bono staan die in de jaren '80 door de BBC zijn gemaakt. In die lessen behandelt de Bono dezelfde voorbeelden als in het boek. Daarom heb ik ook fragmenten van die lessen in dit artikel gevoegd. Op Youtube kun je alle fragmenten bekijken. Dankzij die denk-technieken komt Edward de Bono soms met verrassend leuke manieren om problemen op te lossen/ vragen te beantwoorden. Bijvoorbeeld:

  • Hoe kom je er snel achter, in een zaal met 100 mensen, wie de langste persoon is? Vraag aan mensen die denken dat ze wel eens de langste persoon zouden kunnen zijn om op te staan.
  • Hoe zou vrede tussen Israel en Palestina kunnen ontstaan? Laat de Palestijnen stemmen in de Israëlische verkiezingen en laat Israelieten de Palestijnse regering kiezen. 
  • Hoe kun je ervoor zorgen dat auto's in de binnenstad daar echt maar tijdelijk parkeren? Verplicht mensen om te parkeren met brandende lichten.
  • etc.

Denken als vaardigheid
Denken is een vaardigheid die je kunt verbeteren door trainen, oefenen en leren. Denken verschilt in niets van andere vaardigheden, schrijft de Bono, en je kunt je erin bekwamen. Goed denken is dus niet zozeer afhankelijk van enkel en alleen intelligentie of IQ. Intelligentie kun je vergelijken met het motorvermogen. De prestatie van een auto is niet alleen afhankelijk van de motor, maar ook van de bestuurder. Intelligentie is motorvermogen, denken in de vaardigheid van de bestuurder. 

Perceptie is het belangrijkste onderdeel van het denken. Perceptie is de manier waarop we de wereld waarnemen en structureren. Als je perceptie beperkt of fout is, zal zelfs foutloze logica een onjuiste uitkomst leveren. Shit in = shit out. De Bono reikt daarom gereedschappen aan in "Beter denken" om een breder perspectief te krijgen.

PMI
Een grote tekortkoming van intelligente mensen is dat men een standpunt inneemt en die vervolgens met goede argumenten gaat onderbouwen. Het onderwerp wordt niet nader verkend. Zonde, aldus de Bono. Daarom beveelt hij PMI aan: Wat zijn de Pluspunten, Minpunten en Interessante punten? Wanneer je een onderwerp met PMI eerst "breder verkent" kun je tot andere standpunten komen. Of misschien kom je tot het zelfde standpunt maar herken je interessante aspecten van andere standpunten. De Bono geeft een voorbeeld van een PMI uitwerking voor de stelling "alle auto's zouden geel moeten zijn":

Pluspunten:
  • Geen probleem bij kiezen kleur nieuwe auto
  • Makkelijker voor de fabrikant
  • Goed te zien 's nachts
Minpunten:
  • Saai
  • Moeilijk je eigen auto te herkennen
  • Beperking keuzevrijheid
Interessante punten:
  • Interessant om te zien of de houding t.o.v. auto's zou veranderen
  • Interessant om te zien hoeveel verschillende tinten geel er zijn
  • Interessant om te zien wie er voorstander zou zijn



AMK
Alternatieven, Mogelijkheden, Keuzen: wanneer je eenmaal iets ziet in een situatie, is het moeilijk een ander voor de hand liggend alternatief te zien. Tot dat iemand anders er mee komt. Vaak gaan we niet eens op zoek naar alternatieven. Daarmee beperken we ons in ons denken. Een AMK doen betekent een doelbewuste inspanning doen om 'op dit ogenblik' alternatieven, mogelijkheden, kansen te vinden. Stel er staat een glas gevuld met water op tafel. Je moet het water uit het glas zien te krijgen zonder het om te gooien, leeg te gieten of te beschadigen. Doe een AMK!

In 'Beter denken' staan de volgende AMK's:

  • Het water met een rietje opzuigen
  • Het water koken
  • Het water bevriezen en uit het glas tillen
  • Een spons gebruiken
  • Het water uit het glas blazen
  • etc.
Als we niet bereid zijn alternatieven te zoeken, blijven we steken in het verleden en in wat we altijd al deden. Uiteraard kunnen alternatieven verworpen worden als ze niet beter blijken dan de bestaande. Maar geen alternatieven betekent geen keuze(vrijheid). Het genereren van alternatieven biedt nieuwe mogelijkheden. 



Perceptie en patronen
Het voornaamste doel van denken is om het denken af te schaffen. Het verstand spant zich in om aan verwarring en onzekerheid in situaties een eind te maken door bekende patronen te vinden in situaties en vervolgens het handelen te baseren op herkende patronen. Perceptie is de manier hoe we naar dingen kijken. De manier waarop we naar een situatie kijken bepaalt wat we eraan kunnen doen. Verwerking volgt op perceptie. Het verstand ordent dan inkomende informatie in een patroon. De Bono geeft aan dat we moeten beseffen dat perceptie daarmee van immens belang is voor ons denken. 





Perceptie: iedereen verwerkt in zijn hoofd de informatie die hij binnenkrijgt op basis van zijn eigen mentale representaties. Op basis van zeer persoonlijke hantering van de zintuigen wordt de informatie via denkprocessen, al dan niet op basis van onze ervaringen, opleiding, opvoeding etc, geselecteerd, bewerkt, geordend, opgeslagen en weer opgeroepen. Alle informatie die een persoon ontvangt, wordt georganiseerd en geordend in schema's of patronen. Die schema's of patronen beinvloeden de manier waarop wij nieuwe informatie opnemen en beinvloeden ook onze waarneming van de werkelijkheid. Iedereen heeft zijn eigen persoonelijke geschiedenis en daarmee dus weer zijn eigen manier van waarnemen. We spreken dan ook wel van paradigma's. Waarnemen is dus een selectief proces: op grond van onze interpretatie van de situatie vertonen we een bepaald gedrag, niet op grond van de situatie zelf. En vervolgens maak je bewust en onbewust keuzes, die voor een deel waarneembaar zijn en voor een deel niet-waarneembaar zijn voor anderen. Die informatieverwerking staat dus niet op zichzelf. Ze wordt beïnvloed door collega’s, ervaringen, leidinggevenden, instructieborden, krant, televisie, internet etc.

Lateraal denken
Van patroon wisselen gebeurt vaak door toevalligheden, ongelukken, vergissingen of humor. In de geneeskunde zijn bijvoorbeeld veel belangrijke ontdekkingen gedaan, waardoor we andere betekenissen kunnen toekennen aan situaties, door ongelukken of vergissingen. Lateraal denken is een middel om doelbewust van patroon te wisselen. Lateraal denken is het wisselen van patroon binnen een systeem van patronen. Oftewel, het vermogen om zaken vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Het volgende bekende voorbeeld is hierbij exemplarisch: Een vader en zijn zoon hebben samen een ongeval. De vader overleeft het niet. De zoon wordt naar het ziekenhuis gevoerd. Daar roept de chirurg van dienst uit "ik kan mijn eigen zoon niet opereren" en vraagt dat men meteen een collega zou bellen. Hoe kan dat? Mensen die dit raadseltje nooit gehoord hebben gaan verklaringen zoeken op het gebied van stiefvader, peetvader, donorvader etc. Het patroon of paradigma is natuurlijk dat een chirurg man is. Het komt niet altijd bij mensen op dat de chirurg ook een vrouw kan zijn en dus de moeder kan zijn. Bij lateraal denken probeer je nieuwe manieren te vinden om tegen dingen aan te kijken en daarom moedigt men onlogisch denken middels vrije associatie aan en verwelkomt men nieuwe niet-relevantie informatie. Daarom introduceert Edward de Bono technieken als "Po" (acroniem voor prikkelende operatie), willekeurige woorden simulatie (prik een woord uit een woordenboek en leg vervolgens een link tussen dat woord en het probleem), omgekeerd denken (hoe kun je het probleem dat je wilt oplossen erger maken en die ideeën gebruiken om te verkennen of ze ook een oplossing kunnen zijn voor het probleem), kruisbestuiving (experts in andere vakgebieden/ branches vragen hoe zij een probleem zouden oplossen).



Informatie en denken
De informatie die we in een bepaalde situatie hebben is per definitie incompleet. Daarom moeten we denken: alle informatie zo goed mogelijk ordenen en verbanden aanbrengen in informatie. Technieken hierbij zijn OAF (Overweeg Alle Factoren) en G&V (Gevolg & Vervolg). Een OAF doen betekent alle aspecten inventariseren die in een bepaalde situatie overwogen moeten worden. Bij de aanschaf van een 2e-hands auto levert een OAF bijvoorbeeld de volgende punten op: prijs, onderhoud, kilometerstand, apk, wegenbelasting, etc. G&V is een techniek om niet alleen over de korte termijn na te denken maar ook langere termijn. Waar denkers bij een PMI hun aandacht richten op de plus-, de min- en de interessante punten, focussen ze bij een G&V achtereenvolgens op verschillende periodes. Een G&V voor een doorbraak in zonne-energie zou bijvoorbeeld het volgende kunnen opleveren: onmiddellijke gevolgen zijn daling van olieprijzen, bij ontwerp nieuwe gebouwen rekening houden met zonnepanelen. Langere termijn gevolgen zijn stijging huizenprijzen in landen met veel zon-uren, olie wordt meer gebruikt in de chemische industrie.



Anderen
De valkuil bij denken is dat we in discussie gaan met een ander en vervolgens al onze denkkracht gebruiken om onze stelling nog slimmer te verdedigen en de ander onderuit te halen. Dat is niet erg effectief. OBK en EOI zijn technieken waarmee de effectiviteit verhoogd kan worden. OBK (Onderzoek Beide Kanten) betekent een neutrale verkenning waarbij 1 persoon eerst de ene zienswijze naar voren brengt en vervolgens een tegengestelde zienswijze. De eigen zienswijze of voorkeur komen pas na de verkenning aan bod. EOI (Eens, Oneens, Irrelevant) betekent met elkaar vaststellen waarover je het eens bent, waarover oneens (en het ook niet eens over zult worden) en wat irrelevante gebieden zijn. Aangezien er vaak veel punten zijn waarover men het eens zal zijn, is er een basis voor onderhandelingen. 

Emotie en waarden
Uiteindelijk is alle denken emotioneel en dat hoort ook zo te zijn. Het doel van denken is de wereld dusdanig ordenen dat het meewegen van onze emoties en waarden een effectieve en acceptabele uitkomst oplevert. Het is onwaarschijnlijk dat logische argumenten onze emoties zullen veranderen, maar een andere perceptie kan dit wel. Als we op een andere manier naar iets kijken zal dat ook andere gevoelens oproepen. 

Kortom
Denken is een vaardigheid. Perceptie is cruciaal bij denken. Van perspectief kunnen wisselen leidt tot effectief denken. Om dat te stimuleren kun je denk-technieken gebruiken zoals:

  • PMI: pluspunten, minpunten, interessante punten
  • AMK: Alternatieven, Mogelijkheden, Kansen
  • Omgekeerd denken
  • OBK: onderzoek beide kanten
  • EOI: Eens, Oneens, Irrelevant

Meer weten over de denk-technieken van de Bono?
Wil je meer weten over de denk-technieken van de Bono of wil je het toepassen binnen je eigen praktijk om effectiever en succesvoller te zijn? Neem dan contact op.


Bericht2enAbel@hotmail.com

Ik vind het erg leuk als je een reactie achterlaat op dit artikel en/of mijn blog onder de aandacht brengt bij anderen!

Lezers van dit artikel lezen vaak ook het artikel over de denkhoeden van de Bono. Zie: http://gossekorte.blogspot.nl/2012/04/zes-denkhoeden-van-edward-de-bono.html

Reacties

Anoniem zei…
Wederom een interessant artikel Gosse. Alles is zoals het lijkt, zolang je niet verder kijkt.
Edward v G

Populaire posts van deze blog

Lean Six Sigma: de Measure fase (meten)

GAP-model of Servqual-model: klantverwachting overtreffen

Wie heeft mijn kaas gepikt? Samenvatting Johnson & Blanchard